Trakya bölgesi verimli arazileri ve Türkiye ortalamasının üzerindeki büyüklükteki işletmeleriyle Türkiye’nin en önemli tarım havzalarındandır. Türkiye buğday üretiminin yaklaşık %11’ni, ayçiçeği üretiminin %45’ini, çeltik üretiminin %47’sini ve kanola üretiminin yaklaşık %54’ünü karşılamaktadır.
Tarımsal faaliyetler, kırsal nüfusun yaklaşık %20’ye düştüğü Trakya bölgesinde halen önemli bir üretici sektördür.
TR21 Bölgesi 932,6 bin hektar işlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler alanına sahip olup Türkiye tarım alanlarının %4’lük kısmını oluşturmaktadır.
* Bölge tarım alanlarının yaklaşık %97’lik kısmı tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekim alanlarına ait iken, yaklaşık %2’lik kısmı meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanından, %1’lik kısmı da sebze bahçeleri alanlarına aittir. Bölge tarım alanlarının 260 hektarlık küçük bir kısmında ise süs bitkileri üretimi yapılmaktadır.
* Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illerini kapsayan TR21 Bölgesi’nde de tarım sektörünün GSYH içindeki payı yaklaşık %8’dir.
* TR21 Bölgesi tarım hasılası 2004 yılında 2,2 milyar TL iken, yıllık ortalama yaklaşık %8 artış ile yaklaşık 8 milyar TL düzeyine ulaşmıştır.
Bir ülkede tarım sektörünün üretim ve verim açısından gelişmişlik düzeyi kaliteli tohumlukların çiftçiler tarafından temin edilip kullanılma derecesi ile çok yakından ilişkilidir. Verimli ve pazara dönük bir tarım sektörü oluşturması için güçlü ve iyi işleyen bir tohumluk tedarik sistemine sahip olunması gerekmektedir. Çağdaş tohumculuk endüstrilerinin ve bu bağlamda ihtisaslaşmış tohumculuk kuruluşlarının işlevi, çiftçilerin kendi işletmelerinde temin edebileceklerinden daha kaliteli tohumluğu daha ucuz fiyatlarla onların yararlanmasına sunmaktır.
Trakya, önemli bitki türlerinin tohumluk üretimi için ekolojik ve jeopolitik olarak uygundur. Trakya’da 18’i araştırmacı kuruluş niteliğinde 56 tohumculuk kuruluşu bulunmaktadır. Trakya’da bulunan tohumculuk kuruluşlarının çoğunluğu sadece bölgemiz değil, Türkiye genelinde çiftçilerimize satış yapmaktadır.
Araştırmacı kuruluşların araştırma faaliyetleri bitki ıslahından yani kendi çeşitlerini geliştirmekten ziyade, genellikle yurtdışında geliştirilen çeşitlerin adaptasyonuna ve verim denemelerine odaklanmaktadır. Araştırmacı kuruluş olamayan tohumculuk işletmeleri ise mülkiyet hakları başka şirketlere ait çeşitlerin üretim ve çoğaltma faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Çeşit geliştirmeye yönelik Ar-Ge çalışmalarının arttırılması sektörün müdahaleye en muhtaç konusu olduğu görülmektedir.
Ar-Ge çalışmalarının genetik kaynaklar, altyapı ve insan kaynağı olmak üzere 3 temel girdisi bulunmaktadır. Özellikle anavatanı Türkiye olmayan ayçiçeği, mısır gibi bitkilerin hem genetik kaynaklarına erişimin hem de bu bitkilerin ıslahı alanında yetişmiş insan kaynağının geliştirilmesi gerekmektedir. Trakya Bölgesi tohumculuk sektörü de Türkiye geneli için geçerli bu kısıtlarla karşı karşıya olmakla beraber, diğer bölgelere kıyasla kayda değer bir büyüme potansiyeline sahiptir.
Trakya Kalkınma Ajansı 2019 yılında sektör paydaşları ile ve sektör paydaşları arasında iletişim ve işbirliğinin geliştirilmesine odaklanmıştır. İstişare toplantıları neticesinde, kurumsal ve finansal olarak sürdürülebilir bir Ar-Ge girişiminin, tekil girişimler veya protokol bazlı işbirlikleri yerine, üniversite-özel sektör işbirliğinin bir tüzel kişilikte vücut bulduğu, kamu hâkimiyetinde ancak özel sektör kabiliyeti ile yönetilecek ticari bir girişim ile mümkün olabileceği sonucuna varılmıştır. Trakya Kalkınma Ajansı koordinasyonunda Namık Kemal Üniversitesi Teknoparkı, 28 tohumculuk şirketi ve 10 ticaret borsasının katılımı ile 2019 yılında Trakya Tohum A.Ş. kurulmuştur.
Ayrıca sektörün sivil toplum kuruluşu çatısı altında temsili, olası müdahalelerin daha organize yürütülmesi ve aynı zamanda ulusal platformlarda bölgesel temsilin sağlanması için tohumculuk şirketlerinin ve bitki ıslahçılarının bir dernek çatısı altında bir araya gelmeleri koordine edilmiştir. Trakya Tohumcular Derneği 2019 yılında faaliyete geçmiştir.
Trakya Kalkınma Ajansı 2020 yılında Trakya Tohum A.Ş. ve Trakya Tohumcular Derneği ile markalaşma ve tanıtım çalışmalarına ağırlık vermiştir. Tohumculuk sektörünün stratejik olarak önemini, bölgemizin tarım kimliğini ve tohumculuk şirketlerimizin yeniliğe ve işbirliğine açık yapısını dikkate alarak sektörün gelişimine yönelik sistemli müdahaleyi imkânlı kılacak kapsamlı bir program hazırlanmıştır.
Trakya Kalkınma Ajansı, bölge paydaşlarımız ile istişare içerisinde katılımcı bir yaklaşımla, bölgemizin tohumculuk sektöründeki potansiyelini değerlendirecek ve gelişiminin önündeki kısıtlara işaret edecek bir program planlamıştır.
Tohumculuk Sektörünün Geliştirilmesi Sonuç Odaklı Programı (2021-2024) ile,
* Ata tohumların üretilerek yerinde korunmasını amaçlıyoruz.
Bu amaçlara yönelik 5 müdahale başlığı altında bir dizi faaliyetin uygulanmasına başlanmıştır.
* Ata Tohumların Ticari Potansiyelinin Değerlendirilmesi
Gen kaynaklarımızı gelecek nesiller için saklıyoruz
Türkiye Tohum Gen Bankası ile kırsal yerleşim birimlerini ziyaret ederek tarımsal biyoçeşitlilik araştırması yürütüyoruz. Şu ana kadar 3 il 22 ilçe ve 99 köyden mısırdan kestane kabağına, süpürge otundan poya çeşitlilik gösteren 66 bitkiye ait toplam 668 adet tohum örneği toplandı. Bu kapsamda yürüttüğümüz faaliyetlerle gen kaynaklarımızı kayıt ve muhafaza altına alıyoruz.
Rusya ve Ukrayna’ya ayçiçeği ve mısır satmayı hedefliyoruz
Trakya Tohum A.Ş. tarafından uygulanmakta olan “Milli Hibrit Tohum Geliştirilmesi Projesi” ile kamu kaynakları ile geliştirilmiş çeşitleri ticarileştiriyor, ayçiçeği ve mısırda rekabetçi yeni çeşitler için ıslah programları başlatıyoruz. Nihai hedefimiz ise tohum ihracatını artırmak.
Sektör oyuncusu değil senaristi olmak istiyoruz
Tohumculuk işletmelerinin ve bitki ıslahçılarının Trakya Tohumcular Derneği çatısı altında bir araya gelmelerini ve Trakyalı Tohum kalite standardını oluşturmalarını destekliyoruz. Kalite standardına uygun üretim yapılmasının takibi, kalitenin markalaşma yönünde kullanılması için dernek ile çalışmalar yürütüyoruz. İşletmelerimizin ulusal ve uluslararası platformlarda temsiline yönelik faaliyetler planlıyoruz.
Tohumculuk işletmelerimizin Ar-Ge programlarını ve ihracat girişimlerini destekliyoruz.
Tohumculuk işletmelerimizin, mevcut çeşitlerini yurtiçinde ve yurtdışına pazarlamalarını ve bağımsız ıslah programları kurmalarına yönelik destek sağlamayı planlıyoruz.
Ata tohumlarımızı yaşatarak korumak istiyoruz.
Senelerdir topraklarımızda kendine has tadıyla var olan ancak rekabetçi piyasa koşullarında kaybolmaya yüz tutmuş sebze ve tahıl tohumlarımızı özellikle kadın üreticilerimizin elinde çoğaltılmasını ve katma değeri yüksek nihai ürünlere dönüştürülmesini planlıyoruz
Trakya Tohum Akademisi ile insan kaynağımıza yatırım yapıyoruz.
Paydaşlarımız ile işbirliği içerisinde kurduğumuz platform ile işletme sahibi, ıslah teknikeri, çiftçi, kadın üreticiler, ıslahçı, ziraat fakültesi öğrencileri, araştırmacılar gibi farklı hedef kitlelere yönelik eğitim programları, saha ve laboratuvar uygulamaları planlıyoruz.