KALKINMA AJANSLARI
Kaynak Verimliliği

Dünya genelinde nüfus artışı ve ekonomik büyüme, doğal kaynaklar üzerinde baskı oluşturmaktadır. 1970’lerden bu yana küresel nüfus iki katına çıkmış ve küresel ekonomik faaliyet dört kat artmıştır. Yapılan çalışmalarda, dünyada 2019 yılında 7,7 milyar olan insan nüfusunun 2030'da 8,5 milyar, 2060 yılında ise 10 milyar dolayında olacağı tahmin edilmektedir. Aynı dönemde, küresel kişi başına gelirin yaklaşık üç katına çıkması beklenmektedir. Bu durum, doğal kaynaklara olan talebi önemli ölçüde artıracaktır.
1970-2017 döneminde, küresel düzeyde çıkarılan doğal kaynak miktarı yıllık ortalama %2,6 düzeyinde büyüme ile 27,1 milyar ton/yıldan 92,1 milyar ton/yıla yükselmiştir. Kişi başına düşen kaynak talebi ortalaması ise 1970 yılında 7,4 ton/yıl iken, 2017 yılında 12,2 ton/yıla yükselmiştir. Uluslararası Kaynak Paneli tarafından geliştirilen senaryoya göre günümüzdeki üretim ve tüketim kalıplarının aynı şekilde devam etmesi durumunda kaynak kullanımının 2060 yılında toplam 190 milyar ton/yıl ve kişi başına ortalama 18 ton/yıl düzeyinin üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir.
Günümüzde üretim girdilerinde yaşanan arz kısıtları ve bununla birlikte fiyat artışları ülkeleri, kaynakların verimli kullanılması için tedbir almaya yönlendirmektedir. Diğer taraftan, 2020 yılında tüm ülkeleri etkileyen koronavirüs salgını neticesinde ülkelerin dışarıdan gelecek salgın, ekonomik kriz, küresel ısınma vb. tehlikelere karşı hazırlıklı olmasının gerekliliği gündeme gelmiştir. Bu kapsamda, geleceğe dönük çalışmalarda ulusal ve yerel düzeyde dayanıklılık stratejilerinin geliştirilmesi ve kaynak verimli ekonomiye geçiş ihtiyacı öne çıkmaktadır. Bunun için sanayi devriminden itibaren ön planda olan doğrusal ekonomi yerine kaynak verimliliğini sağlayacak döngüsel ekonomi uygulamalarının hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Diğer yandan, malzeme kullanımı arttıkça kaynakların çıkarılması, işlenmesi ve bertarafı gibi süreçlerden ötürü çevresel sorunlar da büyümeye devam etmektedir. Bunlar arasında sera gazı emisyonlarının artması, toprak, su ve hava kirliliği gibi etkiler önem taşımaktadır. 2015 yılında Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansında 195 ülkenin onayıyla kabul edilen Paris Anlaşması dünya genelinde sera gazı emisyonlarının azaltılması gerekliliğini ortaya koymakta ve küresel ısınmayı sanayileşme öncesi döneme göre 2°C’nin altında tutmanın önemine işaret etmektedir. Bu hedefin sağlanması ancak kaynak verimli ve döngüsel bir ekonomi modeline geçiş ile mümkündür. 
Bu kapsamda, 1970’lerden itibaren tüm dünya genelinde giderek daha fazla önem kazanan “sürdürülebilirlik” yaklaşımı ve bu çerçevede “kaynak verimliliği” konusu özellikle son yıllarda uluslararası düzeyde de odak noktası haline gelmiştir. Gelişmiş ülkelerin yer aldığı G7, G8 ve G20 gibi platformların yanısıra Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve Avrupa Birliği Komisyonu nezdinde de kaynak verimliliğine yönelik gündemler öne çıkmaktadır. Bu kapsamda, ülkemizin de adaylık sürecinde yer alması bakımından AB Yeşil Mutabakatına uyum hedefleri, ülkemizde de kaynak verimli döngüsel ekonomi uygulamalarının teşvik edilmesi bakımından önem taşımaktadır.
Kalkınma ajansları, kuruldukları günden bu yana bulundukları bölgelerde kaynak verimliliğini artırıcı çeşitli çalışmalar gerçekleştirmekte ve destekler sağlamaktadır. Kalkınma ajanslarının bu konudaki çalışmalarının derinleştirilerek artırılması için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2020 ve 2021 yılları teması olarak “kaynak verimliliği” konusu belirlenmiştir. Bu tema çerçevesinde Ajanslar, “üretirken verimlilik, tüketirken verimlilik” vurgusuyla bu alanda yerel ve ulusal farkındalık oluşturmayı hedeflemişler, kaynak verimliliğine yönelik faaliyet bölgelerinde bilinçlendirme çalışmaları, kapasite geliştirme faaliyetleri, etüt ve fizibilite çalışmaları ile kurumsal işbirliklerinin tesis edilmesine yönelik faaliyetler yürütmüşler ve endüstriyel simbiyoz, temiz üretim, enerji verimliliği ve yalın üretim konularında mali ve teknik destekler sağlamışlardır.
Kalkınma ajansları tarafından kaynak verimliliği teması kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler hakkında daha fazla bilgi için ilgili ajans ismine tıklayınız.