İstanbul’da uygulanabilir iş modelleri olan, gelir getirme potansiyeli yüksek ve ölçülebilir sosyal etkiye sahip sosyal girişimlerin yetiştiği güçlü ve sağlıklı bir sosyal girişimcilik ekosisteminin varlığını hedeflemekteyiz.
İşbirliği ağları tesis etmeye yönelik ulusal ve uluslararası projelerin artarak devam etmesi; danışmanlık, eğitim, topluluk geliştirme, mentörlük gibi farkındalık ve kapasite artırıcı faaliyetlerin artırılması ve özellikle sosyal girişimcilik odaklı tematik girişimcilik merkezlerinin hayata geçirilmesi İstanbul’un öncelikli stratejileri olmalıdır.
Ekonomik ve sosyal sorunların inovasyon tabanlı, sosyal faydayı odağına koyan sürdürülebilir iş modelleri ile çözülebileceğini öngören sosyal girişimcilik yaklaşımı her ne kadar yeni gelişmekte olan bir kavram olarak değerlendirilse de İstanbul özelikle son yıllarda sosyal girişimcilik uygulamalarının başarılı bir yükseliş grafiği sergilediği aktif bir ekosistemi bünyesinde barındırmaktadır. İstanbul’un dinamik, güçlü ve yaratıcı ekosistemi ile uluslararası anlamda bir girişimcilik merkezi olma potansiyeline sahip olduğu düşünüldüğünde; sosyal odaklı girişimciliğin de bu elverişli ekosistem içerisinde güçlenerek büyüme imkânı bulabilmesi tesadüfi değildir.
Türkiye’deki sosyal girişimlerin mevcut durumunu ortaya koyan, uluslararası bir kurum tarafından hazırlanan rapora göre; ülkemizdeki sosyal girişimlerin %45’i İstanbul’da bulunmaktadır. Ekosistemin güçlenmesine destek sağlayan kurum, inisiyatif ve organizasyon alt yapılarının en yoğun olduğu şehir de yine İstanbul’dur. Sosyal girişimlerin iş modeli geliştirmeleri, finansmana erişimlerinin artırılması, sosyal girişimcilik becerilerinin güçlendirilmesi, ağ yapılarının oluşturulması gibi farklı hedeflere yönelik çeşitli ölçeklerde faaliyet gösteren birçok aktör mevcuttur. Bu aktörler arasında vakıflar, uluslararası örgütler, devlet kuruluşları, üniversiteler, özel kurumlar, sosyal kuluçka merkezleri, sivil toplum örgütleri, medya, özel sektör destekçileri gibi ekosistemi doğrudan ya da dolaylı yollardan besleyen birçok farklı yapı ve organizasyon bulunmaktadır.
İstanbul sosyal girişimcilik konusunda halihazırda var olan tecrübe, bilinç ve yüksek farkındalık seviyesi ile bu alanda yeni çalışmaya başlamış ve ekosistemi geliştirmeye yönelik faaliyetlerin henüz filizlenmekte olduğu şehirlere göre öne çıkmaktadır. İstanbul’da özellikle sosyal girişimcilik ve inovasyon konusunda güçlü bağlantı ağları ve görünürlük faaliyetleri bulunmaktadır. Bu kapsamda faaliyet gösteren sosyal forum, uluslararası platform, kuluçka merkezi gibi aktörler tarafından girişimciyi diğer paydaşları ile bir araya getirerek ekosistem içerisindeki etkileşimi hızlandıran sayısız etkinlik, eğitim, panel, yarışma, konferans benzeri organizasyon düzenlenmektedir.
Sosyal girişimcilik aktörleri düzenledikleri farkındalık artırıcı faaliyetler ile İstanbul’da dinamik bir sosyal girişimcilik ekosistemi oluşmasına katkı sağladıkları gibi yürüttükleri ulusal ve uluslararası projeler ile ekosistemin proje yürütme, paydaşlar arasında diyalog ve koordinasyonu güçlendirme, uluslararası ölçekte işbirliği ağları kurma gibi teknik alanlarda da kapasitesini güçlendirmektedirler. “Sivil Toplum Sektörü Ortaklıklar ve Ağlar Hibe Programı” kapsamında Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilerek Vehbi Koç Vakfı liderliğinde yürütülen ve paydaşlar arası etkin eşgüdüm ve koordinasyonun sağlandığı bütüncül bir sosyal girişimcilik ekosisteminin geliştirilmesine katkı sağlamak amacıyla hayata geçirilen “Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı” projesi bu alanda uygulanan başarılı örneklerden biridir.
İstanbul sahip olduğu finansal imkanların çeşitliliği ile sosyal girişimler için de bir adım öne çıkmaktadır. Mikro kredi, destek kredileri, hibe, bağış, kitlesel fonlar, sponsorluklar, çözüm ortaklıkları gibi finansal ve finansal olmayan birçok farklı destek mekanizmasından faydalanabildiği geniş bir fon yelpazesini sosyal girişimcilere sunmaktadır.
- İstanbul her ne kadar sosyal girişimcilerin aktif olarak faaliyet gösterdiği bir merkez olsa da genel olarak bakıldığında ekosistem gelişme evresindedir. Özellikle sosyal fayda odaklı çalışan kuluçka, hızlandırıcı gibi girişimcilik altyapılarının nitelik ve niceliği yeterli düzeyde değildir. Bu açıdan sosyal etki ve sosyal girişimcilik kültürüne sahip tematik kuluçka ve hızlandırıcıların sayılarının ve kapasitelerinin artırılması gerekmektedir.
- İstanbul fon kaynakları açısından görece bir üstünlüğe sahip olmakla birlikte, sosyal girişimciler için finansmana erişim imkanları kısıtlı kalmaktadır. Bölgemizde kullanılan en yaygın fonlar; hibe, bağış, kitlesel fonlama, düşük meblağlarda tohum aşaması destekleri, aile-arkadaş yardımları gibi desteklerdir. Bu kapsamda girişimlerin farklı evrelerine denk gelen finansal kaynakların çeşitlendirilmesi, girişimlerin ulusal/uluslararası programlar ile finansmana erişimlerinin kolaylaştırılması gibi uygulamaların hayata geçirilmesi gerekmektedir.
- Ekosistem aktörleri içerisinde hem yatırımcı hem girişimci ayağında sosyal finansman hakkında ciddi bilgi ve farkındalık eksiliği söz konusudur. Sosyal girişimcinin fon kaynakları hakkındaki teknik bilgi yetersizliği, büyüme ve kurumsallaşma alanında sorunlar yaşamalarına yol açmaktadır. Yatırımcı tarafındaki farkındalık eksikliği ise sosyal yatırım tanımına uzak olan potansiyel finansörlerin bu alana mesafeli durarak geleneksel yatırım araçlarını tercih etmelerine yol açmaktadır.
- Türkiye’de yeni yeni gelişmekte olan sosyal girişimcilik alanında kar amacı gütmeme modelini düzenleyen hukuki ve mali bir çerçeve bulunmamaktadır. Kanuni düzenlemelerin eksikliği; sosyal girişimlerin büyük bir çoğunluğunun vakıf ve dernek gibi alternatif modeller şeklinde faaliyet göstermelerine ve net bir yasal statüsü olmayan bu alana yönelik sosyal finansman kaynaklarının kısıtlı kalmasına yol açmaktadır.
Ajansımız kuruluşundan bu yana bölgemizde güçlü bir girişimcilik ekosistemi tesis edilmesi amacıyla yürüttüğü bütün çalışmalarda girişimciliği tüm yönleri ile ele alan kapsayıcı bir yaklaşım geliştirmiştir. Bu çerçevede teknoloji tabanlı, yenilikçi ve yaratıcı girişimciliği desteklemenin yanı sıra tematik girişimciliğe de eşdeğer bir önem atfederek sosyal girişimcilik, akademik girişimcilik, kadın girişimciliği gibi alanlarda da başarılı örnek uygulama modellerini hayata geçirmiştir.
Ajansımız İstanbul’da sosyal girişimcilik alanında faaliyet gösteren kilit aktörler ile işbirliği kanalları geliştirmek suretiyle sosyal girişimcilik ekosistemine katkı sunmaktadır. Bu açıdan İstanbul’da yürütülen ulusal ve uluslararası projelere katkı sunmakta; araştırma ve analizlere bilgi ve veri temin etmek suretiyle teknik destek vermekte; ekosistemde işbirliği ağları kurmaya yönelik düzenlenen zirve, panel, tecrübe paylaşımı gibi etkinliklerde faal olarak yer almaktayız.
Boğaziçi Üniversitesince yürütülen ve Ajansımız desteğiyle hayata geçirilen “Sosyal Girişimcilik Programı” adlı proje İstanbul’da özellikle gençler arasında sosyal girişimcilik alanında farkındalık yaratmayı amaçlayan çalışmaların başarılı örneklerindendir. Proje, üniversite öğrencileri arasında sosyal girişimcilik kültürünün gelişmesi, yenilikçi ve yaratıcı girişimciliğin yaygınlaşması amacı ile atölyeler, yarışmalar ve etkileşimli eğitimler düzenleyerek öğrencilere sosyal girişimcilik yetkinliği kazandırmış ve yatırımcılar ile buluşma benzeri çeşitli işbirliği etkinliklerinde yer almalarını sağlamıştır.
Gençlerin sosyal girişimcilik alanında inovatif becerilerini artırarak, ekonomik, profesyonel ve toplumsal yaşama katılımda yenilikçi yaklaşımlar geliştirilmelerini hedefleyen “Sosyal Girişimci Gençler” projesi destek verdiğimiz bir başka başarı örneğidir. Proje kapsamında kurulan sosyal inovasyon merkezleri ile rehberlik ve yönlendirme hizmetleri verilmiş; “gençlerde sosyo-kültürel gelişmeye yönelik farkındalık yaratma” amaçlı seminerler organize edilerek bu alanda çeşitli yarışmalar düzenlenmiştir.
İstanbul’da yerel dinamiklerin harekete geçirilmesi ile sosyal ve ekonomik sorunlar ile mücadele ederek güçlü bir sosyal yapının tesisi amacıyla yürüttüğümüz “Sosyal Gelişmeyi Destekleme Programı” kapsamında hayata geçirdiğimiz “Şile Bezi Kırsal Kadın Kooperatifi Projesi” kurguladığı sürdürülebilir gelir modeli ile kadınlar için istihdam yaratmayı hedefleyen başarılı proje örneklerimizdendir. Proje, bölgemizin tek coğrafi işaretli ürünü olan Şile Bezinin rekabetçi bir üretim altyapısına kavuşarak markalaşmasını hedeflediği gibi kırsal kesimde yaşayan ve ekonomik faaliyetlerin kısıtlı olduğu bölgelerdeki dezavantajlı kadınların ekonomik ve sosyal hayata daha aktif katılmalarını sağlaması bakımından da katma değerli etkilere sahiptir.
İstanbul’da sosyal girişimcilik konusunda başarı ile yürütülen önemli uluslararası projelerden biri olan ve Türkiye’de kurulacak iletişim ağlarıyla sosyal girişimciliği yaygınlaştırmayı hedefleyen "Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı" projesi de Ajansımızın birebir uygulama süreçlerinde yer alarak aktif katkı sunduğu projelerden biridir. Ajansımız proje süresince organize edilen toplantılarda yer alarak İstanbul’a dair sosyal girişimcilik stratejilerinin nasıl şekillendirilebileceği ve ileride ne tür iş birliklerinin geliştirilebileceği gibi istişare süreçlerinin bir parçası olmanın yanı sıra proje kapsamında yürütülen odak grup toplantıları, sosyal girişimcilik eğitimleri, izleme ve değerlendirme etkinlikleri gibi kapasite geliştirme faaliyetlerinde de etkin olarak yer almıştır.
Ajansımız Avrupa Birliği fonu ile desteklenen “MedUP!” Projesi kapsamında İstanbul’un girişimcilik ekosistemini Fas’ta tanıtmış ve aynı zamanda ekosistemin ana paydaşları ile birebir görüşmeler gerçekleştirmiştir. Fas’ta bulunan sosyal girişimcilik ve inovasyon merkezini yerinde ziyaret eden Ajansımız yapılan eşleştirmeler sonrasında bölgemizin sosyal girişimcilik ekosistemini tanıtan bir sunum gerçekleştirerek sosyal girişimcilik ekosistemimizin uluslararası tanıtımına katkı sunmuştur. Proje kapsamında temas ve işbirlikleri devam etmektedir.
Ajansımız bugüne kadar İstanbul’un sosyal kalkınmasına yön veren tüm çalışmalarında nitelikli insan kaynağına yatırım yapan ve İstanbul’un sosyo-ekonomik sorunları her yönüyle ele alan bütüncül bir kalkınma anlayışı benimsemiştir. Bundan sonraki süreçte de sosyal odaklı destek mekanizmaları ve programları ile; özellikle kadın istihdamının artırılması, tematik kuluçka merkezlerinin hayata geçirilmesi, dezavantajlı grupların toplumsal hayata entegrasyonu gibi çok boyutlu sosyal fayda ve toplumsal dönüşüm yaratacak alanlara odaklanmayı hedeflemektedir. Ajansımız bu açıdan sosyal girişimcilik ekosisteminin güçlendirilmesi için yürütülen çalışmalara da kuracağı çok yönlü iletişim kanallarıyla dahil olmaya devam edecektir.
Yürütülen uluslararası projeler ile hem bölgemizde hem ülkemiz genelinde gitgide yayılan ve yeni işbirlikleri ile güçlenen sosyal girişimcilik ağı platformu işlevsel bir ekosistem yaratma noktasında atılmış önemli bir adımdır. Bundan sonraki süreçte de yeni projeler ile; farklı ölçek ve alanlarda faaliyet gösteren ekosistem aktörlerini bir araya getiren ulusal ve uluslararası ağ ve platformlar gibi destekleyici altyapıların yaygınlaştırılması önemlidir. Özellikle İstanbul’daki üniversitelerin mevcut inovasyon ve teknoloji destek ağları ile sosyal girişimciliğin gelişmesinde öncü kuruluşlar olarak hareket etmeleri beklenmektedir.
İstanbul’un fon kaynaklarına erişim ve proje yürütme konusunda edindiği tecrübenin yanı sıra, yapılacak her türlü araştırma ve analiz çalışması ekosistemin teknik altyapısını güçlendirmeye katkı sağlayacaktır. Ortaya konulan çalışmalar ışığında, İstanbul’daki tüm kesimlerin ortak görüş ve önerilerini yansıtan bir sosyal girişimcilik eylem planının oluşturulması gerekmektedir. Eylem planının bilhassa ekosistemin sağlıklı işleyişinin önünü açacak belirli kanuni düzenlemelerin hayata geçirilebilmesi adına, kamu kurum ve kuruluşları ile mutlak bir işbirliği halinde hayata geçirilmesi önem taşımaktadır.
Sosyal Girişimcilik Ağlarını Türkiye’nin Dört Bir Yanında Örüyor
Bölgemizin fon kaynaklarına erişim ve proje yürütme konusunda edindiği tecrübeler kadar ekosisteme dair yapılacak ihtiyaç analizi, sosyal etki ölçümleme, sosyal inovasyon haritası çıkarma benzeri her türlü araştırma, analiz ve akademik çalışma ekosistemin teknik kapasitesinin güçlendirmesi adına önemlidir. Ortaya konulan envanter ve ihtiyaç analizleri ışığında bölgemizdeki tüm kesimlerin görüş ve önerilerini yansıtan ortak bir sosyal girişimcilik ekosistemi eylem planının oluşturulması gerekmektedir.
Oluşturulacak eylem planının bilhassa ekosistemin sağlıklı işleyişinin önünü açacak ve belli teşviklerin veya kamu fonlarının bu alana tahsis edilebilmesini sağlayacak yasal ve stratejik çerçevenin geliştirilebilmesi adına kamu kurum ve kuruluşları ile mutlak bir işbirliği halinde hayata geçirilmesi önem taşımaktadır.
Sosyal girişimcilik kültürünün yaygınlaştırılması için eğitim, yarışma, teknolojik uygulama, yayın benzeri her türlü farkındalık ve görünürlük çalışmasının artarak hayata geçirilmesi önem taşımaktadır. Özellikle eğitimlerin kısa süreli bilgilendirme tarzı toplantılardan ziyade, uzun süreli, uygulama ve danışmanlık gibi temel bileşenleri içeren, girişimlerin farklı evrelerine göre kategorize edilmiş programlar şeklinde düzenlenmesi faydalı olacaktır.